Sensorische overbelasting bij personen met autisme: Wat is het en hoe kun je ermee omgaan?
Sensorische overbelasting is een veelvoorkomend probleem bij mensen met autisme. Dit fenomeen treedt op wanneer de hersenen overprikkeld raken door externe stimuli, zoals licht, geluid, geur of aanraking. Voor velen van ons kunnen deze zintuiglijke prikkels gemakkelijk worden gefilterd, maar voor mensen met autisme kan dit overweldigend zijn en leiden tot intense stress of zelfs een meltdown. In dit artikel gaan we dieper in op wat sensorische overbelasting is, hoe het zich uit, en welke stappen je kunt nemen om hiermee om te gaan.
Wat is sensorische overbelasting?
Sensorische overbelasting treedt op wanneer de hersenen te veel zintuiglijke informatie ontvangen en deze niet goed kunnen verwerken. Bij mensen met autisme werkt de zintuiglijke verwerking anders dan bij neurotypische mensen, wat betekent dat hun brein moeite kan hebben om bepaalde prikkels te filteren of te reguleren. Dit kan leiden tot een staat van overprikkeling, waarin zelfs alledaagse omgevingen of situaties overweldigend aanvoelen.
Enkele voorbeelden van sensorische prikkels
Licht: Fel licht, flikkerende lampen, onverwachte veranderingen in verlichting, …
Geluid: Luide geluiden, constante achtergrondgeluiden hoe stil ook, meerdere geluiden tegelijk, repetitieve geluiden …
Geur: Sterke geuren zoals parfum, eten, vluchtige stoffen, chemicaliën, …
Aanraking: Onverwachte aanrakingen, bepaalde texturen van kleding (bijvoorbeeld ribfluweel), oppervlaktes, …
Smaak: Sterke smaken, onverwachte veranderingen in textuur (denk aan de textuur van broccoli of bloemkool), temperatuur van voedsel, …
Mogelijke symptomen van sensorische overbelasting
De symptomen van sensorische overbelasting kunnen variëren van persoon tot persoon, maar enkele veelvoorkomende tekenen zijn:
Emotionele uitbarstingen: Dit kan variëren van huilen tot boosheid, of zelfs een volledige meltdown.
Terugtrekken: De persoon kan zich terugtrekken uit sociale situaties, stil worden of zichzelf afzonderen.
Fysieke symptomen: Hoofdpijn, duizeligheid of misselijkheid kunnen optreden.
Onrustig gedrag: Dit kan zich uiten in het wiebelen, fladderen met de handen (stimming), of herhaaldelijk bewegen.
Moeite met communicatie: In extreme gevallen kan de persoon tijdelijk niet meer in staat zijn om te praten of duidelijk te communiceren.
Gebrek aan concentratie of focus
Een aantal tips om om te gaan met sensorische overbelasting
1. Creëer een rustige ruimte
Het is belangrijk om een rustige plek te hebben waar je je kunt terugtrekken als je je overweldigd voelt. Deze ruimte moet zo min mogelijk zintuiglijke prikkels bevatten. Denk aan zachte verlichting, geluidsdempers zoals oordopjes of koptelefoons en een comfortabele omgeving.
Tip: Overweeg het gebruik van kalmerende geuren zoals lavendel (je kan steeds een beetje druppelen op een zakdoek die je bij je draagt) die kunnen helpen om te ontspannen.
2. Gebruik sensorische hulpmiddelen
Er zijn diverse hulpmiddelen beschikbaar die kunnen helpen bij het omgaan met sensorische overbelasting. Noise-cancelling koptelefoons kunnen bijvoorbeeld geluiden dempen en een zonnebril kan helpen bij overgevoeligheid voor licht.
Tip: Experimenteer met verschillende hulpmiddelen om te ontdekken wat voor jou het beste werkt. Fidget toys kunnen bijvoorbeeld helpen om je te concentreren en kalm te blijven.
3. Maak een sensorisch dagboek
Door een sensorisch dagboek bij te houden van je dagelijkse ervaringen en de prikkels die je tegenkomt, kun je patronen ontdekken in wat sensorische overbelasting veroorzaakt. Dit kan je helpen om beter voorbereid te zijn en mogelijke triggers te vermijden. Lees zeker ook de blog over hoe je een sensorisch dagboek opmaakt en bijhoudt.
Tip: Noteer ook welke strategieën je hebt geprobeerd en hoe effectief ze waren. Dit kan nuttige inzichten bieden voor de toekomst.
4. Stel grenzen en communiceer
Het is belangrijk om je behoeften duidelijk te communiceren met de mensen om je heen. Leg uit wat sensorische overbelasting voor jou betekent en welke omgevingen of situaties je liever vermijdt.
Tip: Wees niet bang om ‘nee’ te zeggen tegen uitnodigingen of activiteiten waarvan je weet dat ze te veel prikkels zullen bevatten.
5. Plan je dag zorgvuldig
Voor veel mensen met autisme kan een overvolle agenda of onvoorspelbaarheid leiden tot extra stress en overprikkeling. Door je dag zorgvuldig te plannen en voldoende rustmomenten in te bouwen, kun je sensorische overbelasting helpen voorkomen.
Tip: Plan na elke activiteit die mogelijk stressvol is een rustpauze in, zodat je tijd hebt om te herstellen.
6. Leer ontspanningstechnieken
Technieken zoals diepe ademhaling, meditatie of progressieve spierontspanning kunnen helpen om het zenuwstelsel te kalmeren en sensorische overbelasting te verminderen.
Tip: Probeer verschillende technieken uit om te zien welke het beste voor jou werken. Yoga of tai chi kunnen ook heilzaam zijn.
Conclusie
Sensorische overbelasting is een realiteit voor veel mensen met autisme, maar met de juiste strategieën en ondersteuning is het mogelijk om hiermee om te gaan. Door bewuste keuzes te maken in je omgeving, hulpmiddelen te gebruiken en je behoeften te communiceren, kun je de impact van sensorische prikkels verminderen en een evenwichtiger leven leiden. Het belangrijkste is om te luisteren naar je eigen lichaam en geest, en te doen wat nodig is om jezelf te beschermen en te ondersteunen.
Veel succes met het toepassen van de tips!
Karine